77 lat temu leżąca w gruzach, lewobrzeżna część naszej stolicy została uwolniona od swych niemieckich oprawców, którzy ciemiężyli ją bezwzględnie przez długich sześć lat wojny. Odbyło się to w okolicznościach bardzo odmiennych, a wręcz spokojnych, w porównaniu z gwałtownymi wydarzeniami, których doświadczała przez cały okres swojej niewoli. Zdobycie Warszawy było bowiem częścią większej operacji manewrowej w skali całego kraju, w której jej wyzwolenie było tylko jednym z wielu elementów planu, a z wojskowego punktu widzenia nawet najmniej istotnym. Stanowił on jednak wyjątkowy symbol. Budził najsilniejsze emocje w całym narodzie, w tym kontekście wydarzenie to miało istotne znaczenie dla wszystkich Polaków, którym udało się przetrwać okrutny czas wojny.

Po wybuchu Powstania Warszawskiego Armia Czerwona z przyczyn politycznych i militarnych zatrzymała się na Wiśle, aby pozwolić Niemcom zdławić powstańczy, wolnościowy zryw. Z wojskowego punktu widzenia zatrzymanie to było uzasadnione, gdyż osiągnięcie linii Wisły było końcowym etapem wielkiej ofensywy Operacji Bagration. Wojska radzieckie były wyczerpane i miały nadmiernie rozciągnięte linie dostaw. Potrzebowały odpoczynku, przegrupowania, podciągnięcia rezerw i przygotowania pozycji wyjściowych do ataku.

W związku z problemami militarnymi aliantów zachodnich w końcu 1944 roku wynikających z rozpoczęcia przez Niemców natarcia w Ardenach, skierowano do Stalina prośbę o przeprowadzenie, mogących ich odciążyć, działań na froncie wschodnim. Przygotowywana już wcześniej ofensywa została przyśpieszona o kilka dni, ruszając 12 stycznia 1945 roku. Użyto łącznie pięć radzieckich frontów armijnych zaczynając tak zwaną operację wiślańsko – odrzańską. Na odcinku gdzie leżała Warszawa, 14 stycznia natarcie rozpoczęły wojska 1 Frontu Białoruskiego w ramach którego walczyła 1 Armia Wojska Polskiego. Jeszcze tego samego dnia wykonując koncentryczne uderzenie na Błonie Front Białoruski przerwał obronę wojsk niemieckich i wychodząc na ich tyły zagroził okrążeniem ich zgrupowania obronnego. W obawie przed okrążeniem i zniszczeniem swych sił dowództwo niemieckie wydało rozkaz wycofania się na kolejną rubież obrony. 16 stycznia na wiadomość o uchodzących z Warszawy Niemcach z rejonu Jabłonny na Kępę Kiełpińską uderzyła 2 Dywizja Piechoty, uchwyciła przyczółek i rozpoczęła przesuwanie w kierunku północnych dzielnic lewobrzeżnej Warszawy. W nocy z 16 na 17 stycznia siły główne 1 Armii WP przeprawiły się na zachodni brzeg Wisły na odcinku między Górą Kalwarią a Magnuszewem i o świcie podjęły natarcie na Warszawę. W nocy z Pragi rozpoczęła natarcie 6 Dywizja Piechoty forsując Wisłę i wyparła Niemców z centrum. Popołudniu Warszawa była wolna, a wieczorem do miasta dotarły siły główne 1 Armii WP nacierające od zachodu i południa. Poza kilkoma potyczkami podczas zajmowania kolejnych kwartałów miasta wycofanie wojsk niemieckich pozwoliło naszym żołnierzom szybko i z niewielkimi stratami opanować miasto. 19 stycznia 1945 roku wyzwoliciele stolicy uczcili swój sukces, organizując w wolnej Warszawie defiladę wojskową.

Bibliografia:

Piotr Różański, Od Mierei do Bałtyku. Szlak bojowy 1 warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte w latach 1943-1945, Technika Wojskowa Historia nr 3/2013 (21), str. 50-51.
FOTO: Polska Zbrojna

(k.k.)