MARSZAŁKOWIE POLSKI W CZASIE PRL.

Po zakończeniu działań wojennych II wojny światowej w Europie w ludowym Wojsku Polskim przywrócono stopień marszałka Polski. Symbolem tego stopnia były: buława (laska) marszałkowska, wężyk generalski z dwiema skrzyżowanymi buławami na naramiennikach (epoletach) czy z rosyjskiego pagonach, orzełki i skrzyżowane buławy na kołnierzach kurtek mundurowych i płaszczy, proporczyk marszałkowski na pojazdach.

Pomijam sprawy zgodności nadawania tego stopnia z ówcześnie obowiązującymi przepisami. Według ustaleń Adama Bojarskiego w okresie PRL jedynie Marian Spychalski otrzymał stopień wojskowy Marszałka Polski zgodnie z przepisami prawa. Szerzej na ten temat w artykule tegoż autora podanym w źródłach.

Jako pierwszemu w tamtych czasach stopień marszałka Polski uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej nadano 3 maja 1945 roku generałowi broni Michałowi Roli-Żymierskiemu. Nominację otrzymał w uznaniu wyjątkowych zasług jako Naczelny Dowódca Wojska Polskiego. Krajowa Rada Narodowa podjęła uchwałę przyjmując za podstawę punkt 5 ustawy z dnia 21 lipca 1944 r. o przejęciu zwierzchnictwa nad Armią Polską w ZSRR i po ustaleniu Armii Ludowej i Armii Polskiej w jednolite Wojsko Polskie.

Wiadomość o mianowaniu Marszałkiem Polski dotarła do Żymierskiego w czasie walk nad Hawelą. Jednak szczególnie pamiętnym dniem dla niego był 1 maja 1946 roku. W czasie obchodów święta pracy robotnicy Łodzi wręczyli mu buławę marszałkowską. Odbierając ją powiedział m. in.: Z uczuciem najgłębszego wzruszenia przyjmuję z Waszych spracowanych robotniczych rąk tę buławę… Widzę w tej wręczonej mi przez Was buławie symbol braterstwa polskiej klasy robotniczej z żołnierzem polskim, broniącym dziś granic państwa i pokoju, a także broniącym wolności ludu pracującego.

Marszałek Michał Żymierski promował nowych oficerów dotknięciem buławy marszałkowskiej, natomiast promujący generałowie używali szabli. Był także przypadek promocji oficerów przez prezydenta Bolesława Bieruta (1949 rok we Wrocławiu). Promujący podawał stojącym absolwentom rękę.

Drugim z kolei marszałkiem PRL mianowanym dekretem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Bolesława Bieruta z dnia 3 kwietnia 1948 r. był obywatel radziecki polskiego pochodzenia marszałek Konstanty Rokossowski. Najwyższy polski stopień wojskowy otrzymał za wyjątkowe zasługi dla Rzeczypospolitej Polskiej i Wojska Polskiego w okresie wspólnej walki z najeźdźcą hitlerowskim.  Nie znaleziono informacji o fakcie wręczenia mu atrybutu marszałka – buławy. Jednak na pomniku został uwieczniony z przedmiotem przypominającym buławę lub laskę marszałka z głowicą ozdobioną polskimi orłami.

Trzecim i ostatnim Marszałkiem Polski był mianowany 7 października 1963 r. generał broni Marian Spychalski. Akt nominacyjny odebrał 9 października w Belwederze z rąk Przewodniczącego Rady Państwa Aleksandra Zawadzkiego. Nie znaleziono w dostępnej prasie informacji o wręczeniu mu buławy marszałkowskiej, nie znaleziono również fotografii marszałka z buławą.

Źródła:

Adam Bojarski, Procedura nadania stopni Pierwszego Marszałka Polski lub Marszałka Polski w XX wieku [w:] „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” nr 24, Kraków 2021, s. 131-152;

Generał broni Rola-Żymierski Marszałkiem Polski, „Głos Wielkopolski” nr 67 z 5 maja 1945 r., s. 1;

Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, opracowanie zbiorowe pod red. nauk. Leonarda Ratajczyka, Warszawa 1981 r., s. 225 – 231.

Marian Spychalski Marszałek Polski, „Stolica” nr 42 z 20 października 1963 r., s. 2;

Marszałek Polski Michał Żymierski, Warszawa 1983

Prezydent Rzeczypospolitej mianował Konstantego Rokosowskiego Marszałkiem Polski i Ministrem Obrony Narodowej, „Głos Wielkopolski” nr 308 z 9 listopada 1949 r., s. 1;

Sejm i rząd witają Marszałka Polski Rokosowskiego i wyrażają uznanie dla zasług marszałka Żymierskiego, „Życie Warszawy” nr 309 z 9 listopada 1949 r., s. 1;