30 czerwca 1942 roku dowódca Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie wydał rozkaz organizacyjny L. dz. 3083/I/Tjn. w sprawie formowania Brygady Czołgów. Geneza tego rozkazu tkwiła w wydanej wcześniej Instrukcji Naczelnego Wodza dla dowódcy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR generała dywizji Władysława Andersa z 30 sierpnia 1941 roku, która podkreślała, że wskazane jest tworzenie jak największej ilości jednostek pancernych i motorowych. Dlatego zarówno w 5 i 6 Dywizji Piechoty powstawały bataliony pancerne. W planach zakładano sformowanie wielkich jednostek pancernych – jednej dywizji pancernej lub dwóch brygad czołgów wsparcia piechoty. W połowie lutego te dwa bataliony rozpoczęły formowanie Ośrodka Organizacyjnego Broni Pancernej, a przy nim Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej. Obie jednostki na przełomie marca i kwietnia 1942 roku zostały ewakuowane ze Związku Radzieckiego przez Persję do ówczesnej Palestyny i do Iraku. 27 maja 1942 roku z tych sformowanych oddziałów utworzono 1 batalion czołgów, który w czerwcu otrzymał pierwsze 16 maszyn, w większości lekkich czołgów Mk VI B, traktowanych wyłącznie jako sprzęt szkolny. Po przerzuceniu do Egiptu otrzymał do szkolenia kolejne 8 czołgów lekkich Stuart. Po oficjalnym utworzeniu 2 Brygada Czołgów miała składać się z trzech batalionów. Faktyczny proces formowania rozpoczął się 9 lipca 1942 roku, a pierwszy rozkaz 2 Brygady Czołgów wydano 7 sierpnia 1942 roku. Dotychczasowy 1 batalion (teraz 4 batalion czołgów) otrzymał 8 czołgów Valentine, a do Brygady dołączono drugi batalion – dotychczasowy 1 Pułk Ułanów Krechowieckich (jako 5 batalion czołgów). 2 Brygada Pancerna razem z 6 Samodzielną Brygadą Strzelców tworzyła nietypowy związek zwany 6 Dywizją, podobnie jak pozostałe dwubrygadowe dywizje Armii Polskiej na Wschodzie. W październiku 1942 roku w skład 2 Brygady Czołgów wszedł jej nowy trzeci batalion – 6 batalion czołgów, którego przodkiem był 6 batalion strzelecki „Dzieci Lwowskich” z 6 Dywizji Piechoty, który jeszcze w ramach Armii Polskiej w ZSRR był formowany z myślą o jego ewentualnym przekształceniu w batalion specjalny. 17 listopada 1942 roku dowódca 2 Brygady Czołgów złożył dowódcy 6 Dywizji pisemny meldunek o stanie organizacji brygady. Tego dnia bowiem zakończony został rozdział ostatnich uzupełnień. W sytuacji braków kadrowych w Armii Polskiej na Wschodzie w marcu 1943 roku 6 Brygada Strzelców z 6 Dywizji została przekazana do 5 Kresowej Dywizji Piechoty, a 2 Brygada Czołgów została usamodzielniona, wchodząc w bezpośrednie podporządkowanie dowódcy armii. W związku z uzyskaniem statusu samodzielnej jednostki armijnej brygada powiększyła swoje służby w oparciu o pozostałości rozwiązanej 6 Dywizji. W tym czasie, tj. 1 kwietnia 1943 roku, brygada posiadała tylko 64 czołgi, a braki wynosiły 96 czołgów. Na początku maja otrzymano kolejne 24 czołgi. Napływały bardzo powoli w małych ilościach, po 3-9 na batalion. Wśród nich były zdobyczne włoskie czołgi SPA. 15 czerwca 1943 roku zakończył się pierwszy etap szkolenia brygady. Od czerwca do października 1943 roku trwało przemieszczenie APW z Iraku do Palestyny. W ramach tego przemieszczenia 2 Brygada Czołgów opuściła Irak jako jedna z ostatnich jednostek. Zanim to nastąpiło dokonano zmian w nazewnictwie oddziałów. 4 batalion przemianowano na 4 Pułk Pancerny „Skorpion”, 5 batalion na 1 Pułk ułanów Krechowieckich, a 6 batalion na 6 Pułk Pancerny „Dzieci lwowskich”. Stan posiadania brygady 1 sierpnia 1943 roku wyniósł 157 czołgów, a do przewidzianego etatem stanu brakowało 3 czołgów. Mimo to na miejscu w Palestynie nastąpiło przezbrojenie na czołgi typu Sherman, zakończone w połowie stycznia 1944 roku osiągając pełny stan etatowy.

Tymczasem już 7 grudnia 1943 roku zapadła decyzja o użyciu 2 Korpusu Polskiego w ramach wchodzącej w skład 15 Grupy Armii brytyjskiej 8 Armii w działaniach prowadzonych na Półwyspie Apenińskim. W związku z tą decyzją jednostki i oddziały Korpusu miały opuścić Palestynę i przejść do Egiptu, skąd miały zostać przerzucone transportami morskimi do Włoch. Przemieszczenie to rozpoczęło się w połowie grudnia 1943 roku. W pierwszej połowie stycznia 2 Brygada Czołgów została przeformowana w 2 Brygadę Pancerną o zupełnie nowej strukturze organizacyjnej. Docelowo miała być wyposażona w 200 pojazdów gąsienicowych. Pod koniec marca 1944 roku został zarządzony przerzut 2 Brygady Pancernej z Egiptu do Włoch. Transport do Włoch odbył się na przełomie marca i kwietnia 1944 roku. Brygada wzięła udział w bitwie pod Monte Cassino, Ankoną, Chiaravalle i Bolonią. Działania bojowe były prowadzone zarówno całą brygadą jak i poszczególnymi pułkami, a nawet szwadronami.  W czerwcu 1945 roku 2 Brygada Pancerna i 16 Pomorska Brygada Piechoty po rozwiązaniu swych struktur brygadowych zostały wcielone do nowo utworzonej 2 Dywizji Pancernej. W czerwcu i lipcu 1946 roku oddziały 2 Brygady Pancernej, po przekazaniu sprzętu stronie brytyjskiej, zostały przetransportowane do Wielkiej Brytanii. 18 lipca 1947 roku gdy 2 Dywizja Pancerna została przemianowana na 2 Grupę Dywizyjną Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, nastąpiło zakończenie funkcjonowania 2 Brygady Pancernej, która w ten sposób zatraciła charakter jednostki wojsk pancernych.

(k.k)

Bibliografia:

Śladami polskich gąsienic, tom 16, 2 Brygada Pancerna, Warszawa 2014, str. 5-67;

Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń, Warszawa 1990, str. 68, 110.