Po klęsce Francji do Wielkiej Brytanii zostały ewakuowane wszystkie jednostki polskie, w tym trzy zgrupowania broni pancernej: zgrupowanie gen. bryg. Bronisława Regulskiego pozostałe pod Bollene, zgrupowanie płk. dypl. K. Dworaka spod Paryża oraz przybywający pojedynczo i grupami żołnierze rzutu bojowego brygady, którzy brali udział w walkach pod dowództwem gen. bryg. S. Maczka. Pierwsze dwa zgrupowania znalazły się w Szkocji już w lipcu 1940 roku i stanowiły trzon 2. Brygady Strzelców pod dowództwem gen. bryg. Rudolfa Dreszera. Bojowy rzut brygady dołączał stopniowo do swoich oddziałów przez kilka miesięcy. Już we wrześniu na terenie Wielkiej Brytanii polskie wojska lądowe składały się z dwóch brygad strzelców, trzech brygad kadrowych i zgrupowania żołnierzy broni pancernej (równowartość batalionu piechoty). Podlegały one dowódcy Obozów i Oddziałów Wojska w Szkocji gen. bryg. Marianowi Kukielowi. W myśl umowy polsko-brytyjskiej z 5 sierpnia 1940 roku, Naczelny Wódz wydał 28 września rozkaz o utworzeniu 1. Korpusu Polskiego, któremu już 12 października przydzielono do obrony odcinek wybrzeża Szkocji od Firth of Forth do Montrose. W myśl rozkazu dowódcy korpusu 2. Brygada Strzelców przeszła do rejonu Forfar–Arbroath–Montrose–Dundee na swój odcinek obrony. Żołnierze brygady organizując obronę powierzonych odcinków pod kierunkiem oficerów z grupy fortyfikacyjnej budowali umocnienia i różnego rodzaju przeszkody oraz minowali wybrzeże. Łączna długość odcinka wybrzeża w pasie obrony korpusu wynosiła ok. 200 km, jednak do obrony przygotowywano tylko miejsca najbardziej dostępne (plaże) ok. 30 km.
29 października 1940 roku 2. Brygada Strzelców została przemianowana na 10. Brygadę Kawalerii Pancernej. Bataliony wchodzące w jej skład otrzymały swoje dawne oficjalne nazwy, a żołnierze brygady, rozkazem Naczelnego Wodza przywilej noszenia na lewym ramieniu czarnego naramiennika. Było to symbolicznym nawiązaniem do czarnych kurtek skórzanych, które były etatowym umundurowaniem żołnierzy brygady w Polsce. Niemcy w żołnierskim żargonie nazywali brygadę „die schwarze Brigade“. Ważnym wydarzeniem dla żołnierzy 1. Korpusu była inspekcja przeprowadzona 11 grudnia 1940 roku przez szefa sztabu imperialnego gen. Alana Brockea.
7 marca 1941 roku odcinek obrony 10. Brygady Kawalerii Pancernej wizytowała brytyjska para królewska w towarzystwie Naczelnego Wodza, generalicji polskiej i brytyjskiej. W celu powitania gości wysłano do miejscowości Glamis szwadron szkolny 10. Pułku Strzelców Konnych pod dowództwem rotmistrza Andrzeja Zawiszy, jako szwadron honorowy z pocztem sztandarowym (dowódca por. Kamil Czarnecki) i plutonem trębaczy. Po przeglądzie szwadronu król Jerzy VI wyraził uznanie dowódcy pułku i dowódcy szwadronu. Królowa Elżbieta zainteresowała się sztandarem pułkowym. Gen. Władysław Sikorski krótko przedstawił dzieje 10. Pułku i jego sztandaru. Następnie para królewska żegnana nieprzewidzianym w protokole gromkim „Niech żyją” udała się na lustrację odcinka obrony 14. Pułku Ułanów w Barry Links, gdzie z zainteresowaniem oglądano inżynieryjną rozbudowę bronionych obiektów. Podczas rozmowy z żołnierzami król Jerzy VI interesował się w jaki sposób dotarli na Wyspy Brytyjskie. Jeden z żołnierzy powiedział, że przybyli na wyspy (jak to ich nazwał Hitler) jako „Turyści gen. Sikorskiego”, jednocześnie zaznaczył, że ci turyści są bardzo niebezpieczni dla Hitlera. Odpowiedź wyraźnie ubawiła króla.
Stan wyszkolenia, prezencja żołnierzy polskich oraz stopień inżynieryjnej rozbudowy bronionego odcinka wywarł na nich wielkie wrażenie. Po inspekcji cała grupa udała się na obiad do kasyna 24. Pułku Ułanów w miejscowości Arborath witana przez szwadron honorowy tego pułku pod dowództwem rotmistrza Jana Kantego Zbroskiego. Obok generała Maczka jednym z nielicznych żołnierzy 10. Brygady Kawalerii Pancernej, którzy mieli zaszczyt jeść obiad w królewskim towarzystwie był szef sztabu ppłk dypl. Franciszek Skibiński.
Po południu o godz. 15.00 w Forfar odbyła się defilada przed parą królewską i Naczelnym Wodzem. Zaprezentowały się oddziały 10. Brygady Kawalerii Pancernej, bataliony reprezentujące Legię Oficerską i Brygady Kadrowe oraz Szkoła Podchorążych. Dostojni goście w pogodnym nastroju wyjechali na noc do jednego ze swoich zamków w Glamis. Wartę honorową wystawili stacjonujący tam polscy artylerzyści. Po raz pierwszy w historii Anglii króla i królowej strzegli nie brytyjscy żołnierze, lecz oddział cudzoziemski.
Źródła: Kronika 10 Pułku Strzelców Konnych, IPMS Sygn. C.126; M. Kukiel, Generał Sikorski, Londyn 1995; Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, T. II Kampanie na obczyźnie, cz. 1 wrzesień 1939–czerwiec 1941, Londyn 1959; Z. Wawer, Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940–1945, Warszawa 1992; T. A. Wysocki, 1. Polska Dywizja Pancerna 1938–1947. Geneza i dzieje, Londyn 1989.
(f.i)
Najnowsze komentarze